Μυριβήλης, Στράτης. Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια

Ο Μυριβηλης νομίζω πως είναι από τους λίγους συγγραφείς που σε κάνουν να μυρίζεις τη θάλασσα του Αιγαίου, να την αισθάνεσαι στο δέρμα σου, να σου ξεκουράζει τα μάτια να σε τραβάει στην αγκαλιά της. Περπάτησα ξυπόλητη στις αμμουδιές με τα ρόδινα κοχύλια, αλήθεια πότε βρήκατε τελευταία φορά κοχύλια στη θάλασσα και όχι γόπες τσιγάρων; Γεύτηκα τους καρπούς των δέντρων και ξεκουράστηκα στις εξοχές του νησιού της Σαπφώς παρέα με τον λαβωμένο στην ψυχή και την καρδιά Λεωνή. Το πιο σπουδαίο όμως ήταν πως ένιωσα να με εκφράζουν και μένα οι σκέψεις του και οι προβληματισμοί του για τη ματαιότητα και τη βαρβαρότητα των πολέμων. Η περιγραφή της αργής και βασανιστικής πορείας του Βρανά προς το θάνατο, οι σκηνές φρίκης με το τραίνο των τραυματιών και οι ταφές των ακρωτηριασμένων μελών, είναι χαραγμένες με πυρωμένο σίδερο πάνω στη καρδιά και όχι με μελάνι πάνω σε χαρτί. ΄Ενιωσα τον έρωτα και το πάθος του Λεωνή που τον οδήγησε στη λύτρωση, όμως, αντίθετα με τη φίλη μου, δε μπόρεσα να χαρώ με την ερωτική σκηνή του τέλους. Τη βρήκα δυνατή αλλά, ας μου συγχωρεθεί η έκφραση, πολύ «αντρική». Η γυναίκα είναι το παθητικό αντικείμενο του έρωτα που λυτρώνει τον άντρα, αλλά ποτέ δε θα μάθουμε αν λυτρώθηκε και η ίδια. Μου άφησε μια γεύση λιγάκι ανικανοποίητη το τέλος. Το βρήκα άνισο σε σχέση με τη θέση που φαίνεται να έχει σε όλο το βιβλίο ο Λεωνής για την κοινωνία και τη γυναίκα. Τέλος οφείλω να πω και τη βασική ένστασή μου, που ήδη την έχω εκφράσει στην Αναγνώστρια. Με κούρασε η κατάδηλη προσπάθεια του συγγραφέα να πλάσσει και να χρησιμοποιήσει καινούργιες λέξεις. ΄Εχω τη γνώμη πως οι συγγραφείς της «γενιάς του ΄30» αγωνιζόμενοι να απαλλαγούν από τα βαρίδια της καθαρεύουσας και του λογιοτατισμού, και θέλοντας να πλάσουν μια γλώσσα καινούργια, απλή αλλά και ποιητική ταυτόχρονα, έπεσαν σε υπερβολές πράγμα που σήμερα φαίνεται να προσθέτει ρυτίδες στο έργο τους. Δε μιλάω για τη γλώσσα των ιδιωματισμών της Λέσβου, αυτή στα λίγα σημεία που υπάρχει τη χαίρομαι. Μιλάω για τη χρήση λέξεων που είναι φανερά δημιουργήματα της πένας του συγγραφέα. Ένας παλιός συγγραφέας μιλώντας κάποτε για ένα ομότεχνο του που δε συμπαθούσε ιδιαίτερα, έλεγε πως « η γλώσσα του όζει λυχνίας» υπονοώντας ότι ξενύχτησε ο δυστυχής για να πλάσσει μια λέξη. Δε νομίζω πως είναι αυτή η περίπτωση του Μυριβήλη, εντούτοις δε βρίσκω να προσθέτει τίποτε στο γλαφυρό ύφος του ούτε να κάνει πιο δυνατές τις θαυμάσιες περιγραφές του η χρήση λέξεων όπως « μπάλεψε» αντί για « πάλεψε» ή « η ντυσιά», ή « οι χτυπισιές», λέω έτσι πρόχειρα δυο τρεις λέξεις που με ξάφνιασαν δυσάρεστα. Το ξέρω πως το θέμα της γλώσσας είναι πολύ μεγάλο και δεν μπορεί να αναλυθεί και να συζητηθεί από αυτή εδώ τη θέση και πως ακόμη είμαι πολύ μικρή για να κρίνω ένα συγγραφέα του διαμετρήματος του Μυριβήλη. Να σας μεταφέρω μόνο θέλησα το πώς ένιωσα όταν διάβασα ξανα αυτό το αριστούργημα μετά από …(άσε καλύτερα να μη τα πω πόσα ) χρόνια. Ευτυχώς οι νεώτερες γενιές έχουν απαλλαγεί από το ψευτοδίλημμα , «δημοτική» ή « καθαρεύουσα» Η γλώσσα είναι ζωντανή και εξελίσσεται μόνη της, ερήμην ημών των τεχνουργούντων. Ελένη Τσαμαδού