Σαββάκης, Μάνος: Οι λεπροί της Σπιναλόγκας

Κοινωνιολογία της υγείας (DDC: 306.461) Κοινωνική ιστορία (DDC: 306.09) Κοινωνικές ομάδες (DDC: 305) Ασθένειες (DDC: 616) Στη δύση του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα δημιουργείται η Κρητική Πολιτεία (1898-1913). Το εγχείρημα συνδυάστηκε με μια προσπάθεια ρήξης με τις τότε επικρατούσες κοινωνικές πρακτικές. Έτσι, αναδιαμορφώθηκαν οι υπάρχοντες κοινωνικοί θεσμοί και θεσμοθετήθηκε ο διαχωρισμός ανάμεσα σε «ευυπόληπτες» και «μιαρές» κοινωνικές ομάδες. Η εμπειρική έρευνα για τους θεωρούμενους ως κοινωνικούς «απόβλητους» και «παρίες» εκείνης της εποχής φωτίζει κρίσιμα ζητήματα του πρόσφατου παρελθόντος και αναδεικνύει μια σειρά από προβλήματα. Στην παρούσα εργασία ανασυγκροτείται η κοινωνική ιστορία μιας «βιβλικής» ασθένειας, της λέπρας, η οποία έχει ταυτιστεί στη συλλογική μνήμη με εικόνες παραμόρφωσης, επικινδυνότητας, εκτοπισμού. Διερευνάται το Λεπροκομείο Σπιναλόγκας (1903-1957) ως κοινωνικός θεσμός και η κοινότητα των ασθενών που εγκλείστηκαν στη νησίδα. Με βάση το συγκεκριμένο παράδειγμα επιχειρείται η κατανόηση ευρύτερων θεμάτων υγείας, ασθένειας και κοινωνικού στιγματισμού και αναδεικνύεται η σημασία της βίωσης «οριακών» εμπειριών σε σχέση με τη διαμόρφωση της εικόνας του εαυτού και της κοινωνικής ταυτότητας. Ο κόσμος των λεπρών της Σπιναλόγκας αποτέλεσε κίνδυνο για την υγεία, κυρίως όμως πρόβλημα σε σχέση με την αισθητική και την ηθική των «κανονικών». Ταυτόχρονα, απολάμβανε τη ραστώνη, το γλέντι και τους γάμους μιας «γυμνής ζωής» εκτός παραγωγικής διαδικασίας, με κόστος την οδύνη, την απαξίωση και τον εξοβελισμό. Σήμερα η Σπιναλόγκα είναι πόλος έλξης για χιλιάδες επισκέπτες, αλλά εξακολουθεί να παραμένει μετέωρη και αναποφάσιστη ανάμεσα σε ψηφίδες της σύγχρονης ιστορίας. Ενετικό φρούριο, τουρκική κοινότητα, χωριό λεπρών, μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς και ερειπωμένα κτίρια συναποτελούν το ουσιωδώς διαμφισβητούμενο περιεχόμενό της. Σκοτεινή γοητεία, φωτεινότητα και αποστροφή σε έναν ελκυστικό εναγκαλισμό.